Waarom soberheid niet werkt (en waarom we het proberen)
Door de recessie verloren velen hun baan, kwamen huizen onder water te staan en werd soberheid een noodzaak. Het lijkt simpel: stoppen met roken, goedkoop huismerk in plaats van A-merken, niets overbodigs kopen… Maar de realiteit blijkt veel moeilijker. Waarom is het moeilijk om kosten te besparen? En waarom probeer je het eigenlijk?
1. Geld is gerelateerd aan de behoefte aan liefde en verbinding
Met geld kunnen we cadeaus voor anderen kopen. Dit roept vaak een reactie van dankbaarheid en waardering op jegens de gever. Een verjaardag zonder cadeau te geven aan de jarige is niet “gepast” (sociaal niet, om welke reden dan ook).
Maar het is niet alleen het geven van geschenken aan anderen dat een band schept. Dingen kopen om “in te passen” valt ook in deze categorie. Denk bijvoorbeeld aan merkkleding, een mobiele telefoon (iPhone of Samsung?!) of bepaalde modeaccessoires. Omdat we meer lijken op de mensen met wie we graag omgaan, integreren we gemakkelijker in de groep – en dat geeft ons een heel goed gevoel. Aan de andere kant is losgekoppeld zijn pijnlijk – letterlijk, zelfs zoals te zien is op hersenscans, waar het pijncentrum op dat moment oplicht.
2. Geld kan een innerlijke behoefte aan macht vervullen
In Amerika strijden twee presidentskandidaten met elkaar. Wie denk jij dat er wint? Degene die het meeste geld uitgeeft aan zijn campagne.
Met geld kunnen statussymbolen worden gekocht, zoals een aangepast pak in plaats van een convectiepak. Het straalt een bepaalde kracht uit: kleding maakt een man (of vrouw!). Maar ook andere producten kunnen kracht uitstralen: denk maar aan uw huis, auto of jacht.
Daarnaast kan het hoger onderwijs met geld worden betaald. Het wordt in Nederland zwaar gesubsidieerd, maar niet iedereen kan genoeg geld inzamelen voor studies en bijbehorende boeken. In andere landen is het collegegeld veel hoger. Iedereen die zijn kinderen naar een goede universiteit kan sturen, zorgt ervoor dat ze stijgen op de maatschappelijke ladder, ook wel referentiemacht genoemd.
Zelfs de afgunst die anderen voelen voor de rijkdom van anderen is versterkend. Macht over andermans gevoelens. Zeker als de ander kosten moet besparen. Je auto dumpen om op de fiets te gaan, lijkt een enorm verlies aan vermogen en status.
3. Geld biedt vrijheid
Degenen met geld (of ervaring) meer autonomie. Autonomie betekent dat je je eigen keuzes kunt maken, en met geld heb je gewoon meer opties. In plaats van afhankelijk te zijn van het openbaar vervoer, ga je met je auto. Kook niet elke week voor jezelf, maar eet één keer per week. Geen vakantie in Frankrijk (of geen vakantie!) maar de Malediven. Hoe meer geld, hoe meer mogelijkheden er “vrijkomen” en hoe groter het gevoel van autonomie.
Dus waarom proberen we kosten te besparen?
Soms moeten we bezuinigen of kom je gewoon niet rond. Als je € 1000 per maand ontvangt, kun je structureel € 1200 niet uitgeven (ook al gebeurt het veel!).
Een andere reden om af te slanken is dat het een gevoel van veiligheid en geborgenheid schept. Als u geen geld op de bank heeft, kan er een onverwachte rekening op uw dak belanden. Hoe los je het op? Dit kan leiden tot angst en stress over uw financiële situatie. Maar als je een goede buffer hebt, zeg € 3000. Dan is het veel makkelijker om een storing te accepteren, bijvoorbeeld een kapotte wasmachine of koelkast.
Weten dat je mislukkingen met geld kunt opvangen, geeft je zekerheid en een gevoel van veiligheid. U hoeft zich geen zorgen te maken over wat u moet doen als dit gebeurt.
Wat is het belangrijkste als het gaat om zuinigheid/geld besparen?
Inzicht in uw financiën is misschien wel de belangrijkste factor. Door precies bij te houden wat er binnenkomt en uitgaat (awareness), heb je een beter idee van hoeveel geld je over hebt (of kort!) voor de maand.
Het is belangrijk om erachter te komen waar uw geld naartoe gaat als u uitgeeft: hoeveel geeft u uit aan welke categorieën (boodschappen, kleding, persoonlijke verzorging, enz.)?
Vergelijk dit met gemiddelden (zie nibud). Voor een gemiddeld gezin wordt uitgegaan van € 15,59 per dag (een gezin met twee ouders, een 7-jarig kind en een 12-jarig kind). Dit betekent dat er wekelijks zo’n 110 euro aan boodschappen wordt uitgegeven. Een boodschappenlijstje en een vast bedrag per week kunnen je helpen je eraan te houden. Contant betalen is volgens ons brein een “pijn” en daarom is het beter om het te registreren.€