Spelen banken met geld van klanten?
Banken hoeven slechts een deel van het geld van klanten in contanten aan te houden, de rest kan in beleggingen en activa zijn. Maar hoe waardevol deze investeringen uiteindelijk zijn, hangt af van het vertrouwen dat klanten in banken hebben.
Hoge winsten trekken veel investeerders aan
Financiële jongleur Bernard Madoff verzamelde geld van investeerders en keerde trouw grote winsten uit. Wat hij aan beleggingsinkomsten miste, trok hij eenvoudigweg terug uit de aan hem toevertrouwde middelen. Het geloof in deze hoge rendementen zorgde ervoor dat er steeds meer investeringsfondsen binnenkwamen, waardoor hij zijn piramidespel nog vele jaren kon volhouden.
Hij verdiende er goed van. Vanwege zijn uitstekende connecties in financiële kringen wendden toezichthouders zich af. Toen Madoff uiteindelijk moest toegeven dat er nog maar een fractie van het geld van zijn klanten over was, werd hij veroordeeld tot maximaal 150 jaar gevangenisstraf.
Verschil tussen insolvent en illiquide
Iedereen met een bankvergunning (ook wel bankvergunning genoemd) kan met het geld van klanten doen wat ze willen. De norm is dat de bank onvoldoende liquide middelen heeft om de deposito’s van alle klanten terug te betalen. Banken in de eurozone hoeven momenteel slechts een honderdste van de activa van klanten in contanten aan te houden om kortetermijnbetalingen te doen. Het verschil met het piramidespel van Madoff zit hem dus in het feit dat de bank te weinig liquiditeit heeft om direct alle banksaldi uit te betalen. Maar in tegenstelling tot Madoff moeten zij over voldoende vermogen beschikken om aan hun betalingsverplichtingen te voldoen. Dit is theoretisch het verschil tussen illiquiditeit en insolventie.
Hoeveel zijn bankactiva waard bij een bankfaillissement?
Maar het onderscheid tussen illiquide en insolvente is vaak meer theoretisch dan reëel. Het vertrouwen in het bankwezen bepaalt immers niet alleen of banken liquide zijn, maar ook de waarde van de kredietvorderingen, aandelen, obligaties en derivaten die zij met het geld van hun klanten hebben gekocht. Als klanten massaal hun spaargeld zouden opeisen, zouden banktegoeden ineens veel minder waard zijn. Want als alle banken deze activa ineens zouden willen innen, zou hun waarde instorten. Bijna alle banken in de westerse wereld zouden recentelijk failliet zijn gegaan als ze niet massaal waren gered door regeringen en centrale banken.
Ondersteunt de bankenstaat piramidespelen?
Je zou het banksysteem dus kunnen zien als een door de staat gesanctioneerd en gereguleerd piramidespel met een potentieel sneeuwbaleffect. In tegenstelling tot Madoff staan belastingbetalers en centrale banken altijd klaar om het geld te evenaren als deposanten hun geld controleren en claimen.
En mocht er ergens in de eurozone een bank failliet gaan, dan hoeven spaarders zich geen zorgen te maken. Omdat hun spaargeld tot 100.000 euro door de staat wordt gegarandeerd. In theorie althans. Want in het ergste geval kunnen landen ook niet alle deposanten van systeemrelevante banken betalen. In dit verband is er veel ophef ontstaan door de uitspraak van het EFTA Hof van de Europese Vrijhandelsassociatie begin 2013. Het heeft bepaald dat de staat niet hoeft in te grijpen als het depositogarantiestelsel van de staat bij een grote crisis zijn grenzen bereikt.€