Kan een contante betaling worden kwijtgescholden?
Contant betalen is nog steeds erg populair bij veel consumenten. Echter, veel retailers ontmoedigen of stoppen met contant betalen in 2020 vanwege zorgen over de verspreiding van het coronavirus. Dit is vooral vervelend voor veel oudere mensen. Ze betalen graag met contant geld in plaats van met de kaart. Maar al voor het bestaan van COVID19 was er weerstand als iemand bijvoorbeeld duidelijk rekeningen contant wilde betalen. Dit riep bij velen al snel de vraag op of dit geld legaal was verkregen. Maar hoewel er in sommige kringen al langer wordt gespeculeerd over de afschaffing van contant geld, kun je je afvragen of er wel zoiets bestaat als een wettelijke tekenplicht.
Wat is geld?
In economische boeken wordt geld gedefinieerd als een betaalmiddel dat in het kader van (inter)nationaal betalingsverkeer algemeen wordt aanvaard als betaling voor geleverde goederen en diensten, maar ook voor andere verplichtingen. Zonder geld geen moderne economie.
Contante betaling vs. niet-contant geld
In de praktijk maken we onderscheid tussen contant geld en bankoverschrijvingen. Veel mensen realiseren zich dit niet, maar geld in de vorm van een bankrekening is eigenlijk geen wettig betaalmiddel. Aan de andere kant is het handig en goedkoop in gebruik. Maar giraal geld heeft ook risico’s. De eigenaar weigert anonimiteit omdat hij elektronische sporen achterlaat.
Wettelijke verplichting om contant geld te accepteren
Contant betalen werkt meestal zonder bijzondere problemen, mits de klant zijn schuld niet wil vereffenen met een grote verzameling munten of een biljet van 200 of 500 euro. Maar is het mogelijk om individuele bankbiljetten, een berg munten of zelfs contant geld in het algemeen te weigeren? Of is er een wettelijke verplichting om alle eurobiljetten en -munten te accepteren?
Eurobankbiljetten en -munten zijn wettig betaalmiddel
Natuurlijk kunt u uw schulden meestal ook per bankoverschrijving betalen. En in de gevangenis betalen mensen zelfs met sigaretten. Maar voor contant geld is er natuurlijk tot op zekere hoogte nog steeds een wettelijke verplichting om het te accepteren. Eurobiljetten en -munten zijn immers wettig betaalmiddel. Maar “crimineel beschermd”, zoals op de bankbiljetten van sommige landen staat, zijn deze vormen van betaling dat niet. In feite kan de handelaar weigeren contant geld te accepteren. Wel moet hij zijn klanten hierover vooraf informeren, bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden of met een bericht in de winkel.
Ongewenste bankbiljetten
Als u op de luchthaven voor extra bagage moet betalen, kan dit meestal alleen met pinpas of creditcard. En ook bij het tankstation geven inscripties op de pomp vaak aan dat biljetten van 200 en 500 euro niet als betaalmiddel worden geaccepteerd. Vaak is dit begrijpelijk, omdat er niet altijd voldoende variatie aanwezig is. Ook de angst voor vals geld zet retailers en dienstverleners ertoe aan af te stappen van grote coupures. Maar zijn ze echt niet verplicht om alle soorten bankbiljetten te accepteren?
Uitzonderingen op de acceptatieplicht
Welnu, de Europese Commissie heeft bepaald dat een retailer bepaalde bankbiljetten alleen mag weigeren als hij duidelijk niet genoeg geld heeft. Of de prijs van gekochte goederen of diensten staat absoluut niet in verhouding tot de nominale waarde van het bankbiljet.
Volgens de Europese Commissie kan iedereen die een aankoop van 30 euro wil betalen met een biljet van 500 euro niet aandringen op de acceptatieplicht van de winkelier. De prijs van het product en de waarde van het bankbiljet hebben immers niets met elkaar te maken. Maar als u een dure autoreparatierekening met een biljet van € 500 wilt betalen, hoeft u niet in te gaan op een verzoek om in kleinere biljetten of elektronisch te betalen.
Ik ga contractueel akkoord om de contante betaling te weigeren
Eurobankbiljetten en -munten zijn wettig betaalmiddel en contante betalingen kunnen in principe niet worden geweigerd. Deze uitspraak vereist echter enige nuance. Het principe van contractvrijheid is immers belangrijker dan de verplichting om munten en biljetten te aanvaarden. Volgens dit principe van contractvrijheid, een van de belangrijkste pijlers van het burgerlijk recht, zijn winkeliers en dienstverleners ook vrij om te beslissen met wie en onder welke voorwaarden ze contracten willen aangaan. Ook kunnen de contractpartijen betalingsopties overeenkomen. Als de koper en verkoper het echter niet eens kunnen worden over de voorwaarden van het contract en de betaling, dan komt het contract in geen geval tot stand.
Dit betekent: zolang er nog geen betalingsverplichtingen zijn ontstaan, mag de verkoper of dienstverlener zelf bepalen welk betaalmiddel hij wil accepteren om de schuld te voldoen. Het kan dus geen verplichting zijn om wettig betaalmiddel te accepteren als het contract betaling met bepaalde bankbiljetten of munten uitsluit!
Geld stinkt niet
Al 40 jaar geleden introduceerden de Amerikanen een nieuwe classificatie van geld: “clean money” en “dirty money”. Maar omdat geld volgens het oude gezegde niet stinkt, heeft het verschil meer te maken met de herkomst van het geld. En omdat noch de herkomst noch het gebruik van contant geld te achterhalen is, wordt contant geld tegenwoordig steeds meer als verdacht, zwart en vies gezien. Argumenten voor het afschaffen van contant geld worden daarom steeds vaker en luider gehoord.
Al in 1970 konden de VS hun plannen uitvoeren om elke contante transactie van meer dan $ 10.000 aan de overheid te melden, maar deze regel heeft niet geleid tot een vermindering van de misdaad.
Geld witwassen
De internationale aanpak van de strijd tegen contant geld begon in 1988 met de resolutie van de Verenigde Naties over de bestrijding van drugshandel. Sinds de oprichting van een internationale werkgroep ter bestrijding van het witwassen van geld (Financial Action Task Force, FATF) zijn banken verplicht als een soort “plaatsvervangend sheriff” actief deel te nemen aan het toezicht op klanten en burgers. De medewerking van banken bij de vervolging van vermoedelijke belastingontduikers is tegenwoordig zeer relevant.
Geld als controlemiddel van de overheid
Daarmee heeft geld naast zijn functies als betaalmiddel, waardemedium en rekeneenheid een nieuwe functie gekregen: een middel voor de overheid om haar burgers voortdurend te monitoren en te controleren, evenals een instrument voor de het realiseren van nationale belangen.
Dostojevski zei al in zijn beschrijving van het Siberische strafkamp: “Er is geld
fictieve vrijheid
en is het tienvoudige waard voor iemand die van alle vrijheden is beroofd.” Dus wie van vrijheid houdt, betaalt met contant geld.€