Eerlijke bankgids en overstappen van bank
In de jaren sinds het uitbreken van de economische crisis van 2008 hebben steeds meer mensen nagedacht over het overstappen van bank. De hype over bonussen en hoge salarissen in 2015 vestigde de publieke aandacht op de fijne kneepjes van het bankieren. Maar bonusbeleid is slechts een van de vele dingen die banken van elkaar onderscheiden. Minstens zo belangrijk is de mate waarin zij bij het beleggen aandacht besteden aan duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De eerlijke bankwijzer is een hulpmiddel om kennis te maken met het bankbeleid en om een verantwoorde bankkeuze te maken.
In het zicht van de bank
Na het uitbreken van de economische crisis in 2008 brak een storm van verontwaardiging los over het functioneren van de bankensector. Voordat banken en hun bankiers konden worden gezien als welwillende rentmeesters, was dat beeld volledig verbrijzeld. Sindsdien heeft de storm van verontwaardiging met wisselende kracht gewoed, maar opnieuw aangezwollen toen het senior management van verschillende banken in 2015 wettelijke bonussen en salarisverhogingen wist binnen te halen, ondanks de langdurige crisisperiode. Geïrriteerd overwogen veel mensen hun geld over te maken naar een andere bank; een die wat voorzichtiger zou zijn met de beloning voor zijn top.
Maar bonussen zijn niet het enige onderwerp waar banken van verschillen. Ook het beleggingsbeleid is heel anders: de ene bank belegt vooral in bedrijven die duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen bijzonder belangrijk vinden, de andere bank niet of minder. In termen van maatschappelijke impact is beleggingsbeleid natuurlijk belangrijker dan bonusbeleid. Een verantwoorde keuze voor een nieuwe bank mag daarom niet alleen gericht zijn op het bonusbeleid. Hier geeft de Eerlijke Bankwijzer relevante informatie. Deze website onderzoekt het beleid van tien landelijk opererende banken en beoordeelt deze op een aantal onderwerpen van 1 (zeer slecht) tot 10 (uitstekend). Het gemiddelde van alle punten geeft aan hoe serieus de bank duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen neemt.
Een gids voor eerlijk bankieren
De Eerlijke Bankwijzer is een van de twee onderdelen van de Eerlijk Geldwijzer website. Het tweede deel gaat over levensverzekeringsaanbieders. Hier richten we ons alleen op de Eerlijke Bank-gids.
Al in 2009 namen zes organisaties het initiatief om de website Eerlijk Geldwijzer te realiseren. Het zijn Oxfam Novib, Amnesty International, Milieudefensie, FNV, Dierenbescherming en PAX. Ze selecteerden tien beleidsthema’s en negen sectoren waarin het beleid (en de uitvoering) van tien landelijk opererende banken werden geëvalueerd. De eigenlijke evaluatie werd in handen gegeven van het economisch onderzoeksbureau Profundo. Dit bureau heeft mede op basis van allerlei nationale en internationale afspraken per beleidsonderwerp en economische sector een aantal criteria ontwikkeld en vervolgens getoetst in hoeverre banken hieraan voldoen. De geselecteerde onderwerpen en sectoren worden opgesomd en kort beschreven in de volgende twee tabellen.
Tien beleidsonderwerpen
| politieke onderwerpen | Beschrijving |
|---|---|
| Klimaatverandering | De bank zal naar verwachting investeren in bedrijven die klimaatrisico’s verminderen. Ze moeten er ook voor zorgen dat bedrijven zich houden aan internationale en nationale afspraken op dit gebied voordat ze erin investeren. |
| mensenrechten | Doen de bedrijven waarin de bank investeert er alles aan om ervoor te zorgen dat mensenrechten niet worden geschonden? Ook kinderrechten en vrouwenrechten zijn als criteria opgenomen in dit beleidsthema. |
| Werkrechten | Garanderen de bedrijven waarin de bank investeert goede arbeids- en arbeidsomstandigheden? Geven ze hun medewerkers de vrijheid om zich te organiseren? |
| wapens | Vermijdt de bank investeringen in de ontwikkeling en het gebruik van landmijnen, clusterbommen, kernwapens, chemische wapens en dergelijke? Worden investeringen die halffabrikaten leveren voor dergelijke wapens vermeden? |
| Gezondheid | Vermijdt de bank investeringen in bedrijven die producten maken of fabricageprocessen gebruiken die schadelijk zijn voor de gezondheid? Is het wenselijk om te investeren in bedrijven die zich bezighouden met gezondheid en toegang tot gezondheidsdiensten? |
| Natuur | Draagt de bank met haar investeringen bij aan de verbetering van het milieu? Worden bedrijven die niet voldoen aan internationale standaarden vermeden? |
| dierenwelzijn | Vermijdt de bank investeringen in bedrijven die het dierenwelzijn schaden? Doet het genoeg om het dierenwelzijn te vergroten? De focus ligt overigens niet alleen op dierenwelzijn, maar ook op de indirecte schade die dierenleed kan toebrengen aan mens en milieu. |
| Belastingen en corruptie | Doet de bank er alles aan om alle vormen van belastingontduiking te voorkomen? Vermijdt u te investeren in bedrijven die corrupt zijn en met steekpenningen werken? Voldoen banken op dit gebied aan internationale standaarden? |
| Transparantie en verantwoording | Is de bank volledig transparant over haar investeringen? Voldoet het aan de wettelijke transparantienormen? |
Negen economische sectoren
| sector | Beschrijving |
|---|---|
| landbouw | Houdt de bank voldoende rekening met haar investeringen om een duurzame en voldoende voedselvoorziening voor de hele wereldbevolking te creëren? Voldoen banken op dit gebied aan internationale standaarden? |
| Dammen | Vermijdt de bank investeringen in damprojecten die zeer schadelijk zijn voor het milieu en de sociale omgeving van mensen? Worden op dit gebied internationale normen gevolgd? |
| vissen | Vermijdt de bank investeringen in visserijbedrijven die schadelijke visserijtechnieken toepassen (overbevissing)? Wordt er bij investeringen in de visverwerkende industrie rekening gehouden met de aanvoer van vis die niet via dergelijke schadelijke methoden wordt verkregen? |
| Bosbouw | Vermijdt de bank investeringen in bedrijven (en overheden) die hun bossen niet beheren zonder voldoende aandacht te besteden aan duurzaamheid? Komt de investering ten goede aan de lokale bevolking? Worden op dit gebied internationale normen gevolgd? |
| Mijnindustrie | Vermijdt de bank investeringen in mijnbouwbedrijven die grote schade toebrengen aan mens en milieu en slechte arbeidsomstandigheden bieden? Worden op dit gebied internationale normen gevolgd? |
| olie en gas | Vermijdt de bank investeringen in olie- en gasbedrijven die bijdragen aan ongewenste klimaatverandering? Vermijdt de bank het boren naar schaliegas? Vermijdt de bank olie- en gaswinning die het lokale leefklimaat (sociaal en ecologisch) vermindert? Worden internationale normen gevolgd? |
| maakindustrie | Vermijdt de bank investeringen in bedrijven die producten maken of productieprocessen gebruiken die schadelijk zijn voor mens, milieu en (lokale) samenleving? Worden internationale normen gevolgd? |
| Banken | Vermijdt de bank kredietverlening aan andere banken die in dit onderzoek investeringen doen die niet voldoen aan de eigen criteria van de bank? Wordt de bevordering van terrorisme bestreden? Worden internationale normen gevolgd? |
| Huisvesting en onroerend goed | Vermijdt de bank investeringen in niet-duurzame bouw van huizen en gebouwen? Stimuleert de bank hypotheken om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen? Worden internationale normen gevolgd? |
onderzochte banken
In dit onderzoek worden tien banken onderzocht. Negen hiervan zijn gekozen omdat ze de grootste zijn, en een tiende, Triodos Bank, is toegevoegd omdat hun beleid goed zou aansluiten bij de idealen van de zes organisaties die de Fair Money Guide-website hebben gemaakt. Ondanks dat het onderzoek beperkt is tot tien banken, geeft het onderzoek toch een goed beeld van de Nederlandse bankensector als geheel, met een gezamenlijk marktaandeel van circa 95% voor de geselecteerde banken. Onderstaande lijst toont de geselecteerde banken met hun marktaandeel in 2014. Het marktaandeel is gebaseerd op zowel de woningmarkt als de zakelijke markt, terwijl het onderzoek zelf vooral gericht is op particulieren. Dit is gerechtvaardigd omdat het investeringsvolume en het achterliggende beleid voor zowel particuliere als zakelijke klanten gelden.
- ABN Amro (29,2%)
- AEGON (0,7%)
- ASN Bank (1,5%)
- Delta Lloyd (0,6%)
- ING Groep (23,9%)
- NIBC (1,0%)
- Rabo Bank Groep (32,1%)
- SNS Reaal (exclusief ASN Bank) (4,9%)
- Triodos Bank (0,3%)
- Van Lanschot (1,4%)
Resultaten
De globale resultaten van dit onderzoek worden jaarlijks gepubliceerd en zijn duidelijk zichtbaar in de Eerlijke Bankwijzer zelf. Er is een duidelijke classificatie van banken in hoeverre zij duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen ondersteunen. De drie beste banken in 2014 waren ASN Bank (85%), SNS Reaal (71%) en NIBC met (70%). Verrassend genoeg kwam Triodos banka net de top drie binnen met een score van 68%. Dit kwam vooral doordat Triodos Bank relatief minder aandacht besteedde aan zaken als belastingen en corruptie, en beleid voerde in de financiële sector dat niet volledig voldeed aan de doelstellingen van de Eerlijk Geldwijzer. Triodos scoorde goed op onderwerpen als duurzaamheid, milieu, gezondheid en dierenwelzijn.
De drie winnende banken hebben samen een marktaandeel van circa 7,4%, terwijl de drie verliezende banken ING (47%), RABO (37%) en Delta Lloyd (25%) een gezamenlijk marktaandeel hebben van 56,6%. Dit marktaandeel is vele malen groter dan het marktaandeel van de winnende banken. Daarom moeten veel mensen van bank veranderen voordat het investeringsbeleid in de bankensector als geheel in de richting gaat die de initiatiefnemers van de Eerlijke Bankwijzer wenselijk achtten. Dit is de echte uitdaging achter The Fair Money Guide. Zonder massaal overstappen van bank verandert er niet veel in de banksector.
De site heeft duidelijk haar doelstellingen aangegeven. Maar het maakt ook het gebruik van een soort omgekeerde criteria mogelijk. Als u bijvoorbeeld de bank wilt kiezen die het meest gunstig is voor de wapenindustrie, laat de Eerlijke Bankwijzer zien dat u het beste kunt aansluiten bij Aegon. Of als belastingontduiking en corruptie de voorkeur hebben, is Delta Lloyd de juiste bank. En als de politiek in de financiële sector zo slecht mogelijk moet zijn, dan zijn ABN-AMRO, ING en Rabobank de beste keuzes.
Verrassend in het onderzoek is dat de drie grootste banken (ABN-AMRO, ING en Rabobank), met een gezamenlijk marktaandeel van circa 85%, erg laag scoren. Geen van deze drie behaalde een voldoende in de bestudeerde jaren. De best presterende banken zijn altijd klein. Alleen SNS Reaal heeft een marktaandeel van iets minder dan 5%, de overige banken met goede resultaten zitten vaak onder de 1%. Dit betekent echter niet dat alle kleine banken het goed doen. De kleine bank Delta Lloyd was de slechtste van alle banken, en niet alleen in 2014.
Het is in ieder geval duidelijk dat om de bankensector op weg te laten gaan naar verantwoord beleggen, er een grote transitie zal moeten plaatsvinden van de grootste naar de nu nog kleinere banken. De Eerlijke Bankwijzer herhaalt haar onderzoek elk jaar om te laten zien welke banken de meeste aandacht besteden aan duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Lees verder
€