Armoede in Nederland: jij bent schuldig, dikke klap?
Armoede en schulden, 2 zaken die nauw met elkaar verbonden zijn. Helaas wint de houding “Armoede, het is je eigen schuld, grote pomp” steeds meer terrein. De samenleving veroordeelt steeds meer de armen. Alsof het lot van ieder van ons altijd in eigen handen ligt. Eind 2018 publiceerde het Bureau Sociale en Culturele Planning (SCP) gegevens over een bijzondere groep armen: de werkende armen. Ze hebben werk, maar verdienen te weinig om rond te komen. Gemeenten erkennen dat dit een voortdurend groeiende groep armen is. Maar het is een categorie die vaak moeilijk toegankelijk is. Daaronder vallen veel alleenstaanden zonder kinderen. Hun armoede is niet zichtbaar op scholen. En de kleine zelfstandigen (ZZP’ers) zijn vaak verlegen om hun armoede te tonen.
Inhoud
- Wat is armoede?
- Relatieve armoede
- ‘Armoede bestaat niet in Nederland’
- Armoede in Nederland
- Is zelfredzaamheid vergroten de oplossing?
- Arm werken: een baan hebben en toch arm zijn
- Hoeveel verdient de werkende armen?
Wat is armoede?
Het begrip armoede hangt samen met sociale ongelijkheid. Dit betekent een gebrek aan materiële en immateriële goederen en beperkingen van levenskansen. En vergeleken met de gebruikelijke welvaart in de samenleving. Degenen die arm zijn, hebben aanzienlijk minder dan de meesten. In Nederland hebben we het vaak over relatieve armoede.
Relatieve armoede
In de relatieve armoede van het gezin is er voedsel, kleding en een dak boven het hoofd. Maar in veel gevallen is hun inkomen niet voldoende om een fatsoenlijk leven te leiden in een veeleisende samenleving. Als mensen over relatieve armoede praten, heeft dat op verschillende manieren met ontbering te maken. Bijvoorbeeld:
- huisvesting;
- Opleiding;
- Gezondheid;
- werken;
- inkomen;
- technische infrastructuur (mobiele telefoon, computer, enz.);
- sociale infrastructuur (leefomgeving).
Een ding is zeker. Alle pogingen om het probleem van ‘armoede’ te beschrijven gaan over de ongelijke verdeling van kansen om deel te nemen aan het openbare leven.
‘Armoede bestaat niet in Nederland’
Dat zei vertrekkend premier Ruta tenminste in 2011. Maar armoede in Nederland is niet te vergelijken met armoede in de derde wereld. Weliswaar hebben mensen in Nederland geen honger, maar toch leven grote groepen kwetsbare burgers heel anders dan welgestelde mensen:
- weinig geld betekent ook vaak dat mensen onvoldoende kunnen deelnemen aan het openbare leven; Er is geen geld voor een vereniging, een kindersportclub en zeker geen geld voor vakanties;
- een warme maaltijd wordt vaak meerdere keren per week overgeslagen;
- mensen met schoolgaande kinderen die aan het eind van de maand elke euro moeten wisselen;
- en het is ook frustrerend dat mensen in een welvarend land als Nederland naar de voedselbank moeten;
- of mensen die alleen kleding in kringloopwinkels kunnen kopen. Ook wil het minimum soms nieuwe kleren in plaats van restjes.
Armoede in Nederland
Mensen doen er vaak alles aan om hun armoede te verbergen. Maar volgens het Centraal Planbureau zijn er veel
armoede in Nederland
. Er wonen meer dan 1 miljoen mensen in het gebied
armoedegrens
. Maar wie zijn de armen?
- de armentelling in Nederland begint altijd bij alleenstaande ouders met kinderen;
- ook alleenstaande ouderen die alleen van de AOW moeten rondkomen;
- maar deze categorie omvat ook een groeiende groep tweeverdieners, gezinnen waar beide ouders werken maar waarvan het inkomen te hoog is om in aanmerking te komen voor huurtoeslag of zorgtoeslag;
- Daarnaast is er natuurlijk een groeiende groep zelfstandigen, de zelfstandigen zonder personeel, die te weinig opdrachten krijgen om rond te komen.
Degenen die jong zijn en deel uitmaken van een huishouden met 2 goede banen hebben meestal weinig te klagen, maar de samenleving trekt zich niets aan van 55-plussers. Dit kan ertoe leiden dat mensen op andere manieren aan hun inkomen komen. Denk aan kleine of minder kleine vormen van criminaliteit zoals cannabisplantages.
Is zelfredzaamheid vergroten de oplossing?
Opeenvolgende kabinetten proberen de laatste jaren steeds meer de zelfredzaamheid te bevorderen, maar er zijn altijd mensen die een helpende hand nodig hebben. Gemeenten krijgen hierin straks een grotere rol (schuldenverlichting), maar gemeenten kunnen helaas niet meedoen in het inkomstenbeleid omdat dit de zorg is van de rijksoverheid. Gemeenten kunnen natuurlijk druk uitoefenen op het landelijke beleid en gelukkig zijn er gemeenten die categorisch weigeren het armoedebeleid terug te dringen. Want een samenleving is pas echt rijk als er geen armen meer zijn.
Arm werken: een baan hebben en toch arm zijn
In oktober 2018 publiceerde het Bureau Sociale en Culturele Planning (SCP) onderzoeksgegevens over een bijzondere groep kansarmen. Het ging over mensen met banen die nog arm waren. In 2014 leefden 320.000 werkende armen in huishoudens onder de armoedegrens. Sinds 1990 is hun aantal voortdurend toegenomen. Een verontrustende ontwikkeling.
Wie wordt tot de werkende armen gerekend?
De categorie van de werkende armen omvatte voornamelijk:
- alleenstaande mensen;
- zelfstandigen;
- werknemers met een migratieachtergrond.
Wanneer ben je ‘working poor’ volgens het SCP?
De werkende armen worden gekenmerkt door drie dingen:
- je hebt een baan maar werkt niet genoeg;
- je doet het voor een (te) lage vergoeding;
- met dit schamele salaris onderhoud je vaak een groot huishouden.
Hoeveel verdient de werkende armen?
In het rapport van oktober 2018 gebruikt het SCP ook inkomensbedragen om aan te geven wanneer iemand als ‘werkende armen’ wordt beschouwd. In dit verband werden de volgende uitgaven als noodzakelijke bedrijfskosten beschouwd:
- woonlasten;
- voeding;
- kleding;
- verzekering;
- abonnementen op een sportclub, bibliotheek, enz.
Voor 2014 genereerde het een
armoedegrens
die er zo uitzag:
- één persoon € 1063
- alleenstaande ouder met 2 kinderen € 1610
- voor ouders met 2 kinderen € 2000
De genoemde bedragen zijn de bedragen per maand€